Chương trình Ngữ văn 11, các bạn thường phải hoàn thành bài văn phân tích bài thơ Mời trầu của Hồ Xuân Hương. Dưới đây là tài liệu chi tiết với những phân tích cụ thể, các bạn hãy tham khảo và vận vụng vào bài viết sao cho hấp dẫn nhất nhé!
Bạn đang đọc: Tài liệu phân tích bài thơ Mời trầu của Hồ Xuân Hương đặc sắc nhất
Không phải ngẫu nhiên mà cha ông có câu “Miếng trầu là đầu câu chuyện”. Miếng trầu đối với người dân Việt Nam rất quan trọng. Đặc biệt là trong câu chuyện tình cảm trao duyên. Do đó, phân tích bài thơ Mời trầu của Hồ Xuân Hương sẽ giúp các bạn hiểu hơn về hình ảnh miếng trầu trong đời sống của người Việt.
Phần mở bài chi tiết phân tích Mời trầu
Để phân tích bài thơ Mời trầu của Hồ Xuân Hương sâu sắc hơn, các bạn cần hiểu về con người tác giả. Bà là con gái quê một gia đình nho sĩ ở Quỳnh Đôi, Quỳnh Lưu, Nghệ An. Thuở bé, bà có tên thật là Hồ Phi Mai. Cha mẹ bà có ý ví bà như Hoa mai bay trên mặt hồ. Năm lên 13, cha mất nên bà cùng mẹ phiêu dạt ra làng Thọ Xương, gần kinh thành Thăng Long xưa để sống và học tập. Tuy nhiên, sau đó ít lâu bà phải nghỉ học đi làm kiếm tiền vì không đủ điều kiện.
Ngay từ khi còn rất nhỏ, Xuân Hương đã thể hiện là một cô gái cá tính, thông minh và chăm chỉ. Đặc biệt, bà có biệt tài làm thơ phú rất đặc sắc. Lớn lên trong giai đoạn xã hội phong kiến, trọng nam khinh nữ, nên tâm hồn bà đã ít nhiều bị ảnh hưởng, điều đó cũng tác động tới những sáng tác của bà.
Thi sĩ Hồ Xuân Hương có ngoại hình xinh đẹp, tính tình lại phóng khoáng, quen nhiều biết rộng. Tuy nhiên dường như “hồng nhan thì bạc phận” nên đường tình duyên của bà vô cùng lận đận. Mặc dù lấy hai đời chồng nhưng lần nào bà cũng phải làm lẽ và không có con. Cuối cùng, bà phải sống lẻ loi trong cô độc khi người chồng thứ hai chết.
Người đời không chỉ biết đến thi sĩ Hồ Xuân Hương là một con người tài hoa, nhan sắc mà còn là “bà chúa thơ Nôm”. Bởi có lẽ, trong nên văn học Hán Nôm, chưa ai có khả năng sử dụng chữ Nôm hay và độc đáo như mà. Hầu hết bà sử dụng thể thơ thất ngôn bát cú đường luật (tám câu bảy chữ) hoặc thất ngôn tứ tuyệt (bốn câu bảy chữ) trong các sáng tác của mình. Điển hình một số tác phẩm của bà đã được đưa vào chương trình giáo dục của một số khối lớp như: Bánh trôi nước, Mời trầu…
Phần thân bài cụ thể phân tích bài thơ Mời trầu của Hồ Xuân Hương
Toàn bài thơ chỉ gói gọn trong 4 câu nhưng lại chứ đựng những thông điệp vô cùng ý nghĩa và sâu cay.
“Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi,
Này của Xuân Hương mới quệt rồi.
Có phải duyên nhau thì thắm lại,
Đừng xanh như lá, bạc như vôi”
Phân tích từng chi tiết, từng câu bạn đọc mới có thể cảm nhận hết được tài năng, cũng như ý nghĩ thâm thúy trong tầng lớp nghĩa mà bà Xuân Hương gửi gắm.
Luận điểm 1: Lý giải nhan đề “mời trầu”
Mời trầu là một hình giao tiếp thường xuất hiện trong văn hóa của người Việt Nam. Khi khách đến nhà, người chủ nhà sẽ thường mời trầu, mời nước sau đó mới bắt đầu câu chuyện.
Mời trâu không chỉ là nét đẹp truyền thống dân gian mà còn là tục lễ trong các đám rước dâu, cưới hỏi. Khi nhà trai tới hỏi chuyện nhà gái, bao giờ cũng có cơi trầu để bày tỏ nỗi niềm và mong muốn kết mối lương duyên. Bởi thế, mời trầu là hình ảnh tượng trưng cho hạnh phúc lứa đôi, là minh chứng cho sự nên duyên vợ chồng, là niềm vui, là sự chung thủy.
Nếu là người thường, mời trầu sẽ chỉ là hình thức thủ tục cần phải có, nhưng trong mắt Hồ Xuân Hương, mời trầu đã nói lên cả một số phận, cả một cuộc đời con người.
Luận điểm 2: Hình ảnh quả cau miếng trầu
Tác giả miêu tả trực tiếp hình dáng quả cau. Đó là quả cau nhỏ nhỏ xinh xinh, chứ không là quả cau to tròn mập. Nho nhỏ ở đây còn ví như thân phận con người bé nhỏ trong cái xã hội phong kiến đầy rầy bất công. Nho nhỏ như số phận của những người phụ nữ trong xã hội trong nam khinh nữ ấy.
Tiếp đến là hình ảnh miếng trầu. Bà không bảo là miếng trầu thơm mà lại là “miếng trầu hôi”. Phải chăng bà đang xót thương cho chính mình và những người phụ nữ, luôn bị xã hội vùi dập và chà đạp.
“Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi,
Dù họ có xinh đẹp, có tài năng, như thế nào thì ở trong xã hội ấy vẫn không được coi trọng.
Có lẽ chính những trải nghiệm cuộc đời mà thi sĩ Hồ Xuân Hương mới có cái nhìn thấu đáo tới thân phận người phụ nữ đến vậy. Bà xót thương cho họ cũng chính là khóc thương chính mình.
Luận điểm 3: Khẳng định bản thân
Phân tích bài thơ Mời trầu của Hồ Xuân Hương, độc giả bất ngờ khi thấy tên tác giả xuất hiện. Có lẽ chưa ai như bà, biến mình thành nhân vật chính với lời khẳng định chắc nịch và đầy khảng khái, quyết liệt như thế.
“Này của Xuân Hương mới quệt rồi”
Bà không hề dịu dàng, mà mạnh mẽ quả quyết khẳng định chủ quyền của mình với miềng trầu vừa được mời kia. Bà đã quyệt vôi vào đấy rồi, bà đã có ý định ăn miếng đó rồi nên nó là của Xuân Hương đấy. Một câu thơ nghe như là một lời tuyên bố thẳng thừng. Đồng thời vừa cảnh cáo những kẻ le ve xung quanh đừng có mà nhăm nhe đồ của Xuân Hương nữa. Theo nghĩa đen có thể hiểu nôm na là thế, nhưng ẩn sau đó là tâm tình của “bà chúa thơ Nôm”. Không phải ai cũng dám khảng khái đưa tên mình vào thơ ca như bà. Nhưng bà hiểu mình là ai. Bà hiểu mình đang làm gì và muốn gì. Do đó, bà mới có thể không ngại ngần xướng tên lên như thế. Đồng thời qua đó, bà cũng muốn nhắc nhở thế gian, Hồ Xuân Hương là người phụ nữa đã trải đời nhiều rồi. Nên bà không e dè, cũng không sợ hãi để luồn cúi. Dù xã hội có thối nát đến đâu, thì bà vẫn sẽ giữ mãi những nét riêng của bà, những điều thuộc về bà.
Thật là một người phụ nữ mạnh mẽ và kiên trung, không phải ai thời đó cũng có được đức tính đó.
Luận điểm 4: Câu nói giao duyên
Có phải duyên nhau thì thắm lại,
Trong các tiệc cưới hỏi luôn luôn có sự xuất hiện hình ảnh miếng trầu. Và khi những người tham gia tiệc vui ấy ăn trầu, thường đôi môi sẽ đỏ thắm lên. Cũng đồng nghĩa với việc mối tơ duyên ấy đã thành công. Ở đây, tác giả không ngần ngại hỏi đối phương “có phải duyên nhau”. Mặc dù là nữ giới, nhưng tác giả đã chủ động để tìm kiếm tình yêu. Xuân Hương không ngồi chờ đợi để cha mẹ đặt đâu ngồi đấy, mà tự mình tìm kiếm, quyết định hạnh phúc lứa đôi. Tác giả không sợ mang tiếng là con gái mà “cọc đi tìm trâu”. Thi sĩ chỉ biết rằng, nếu đã phải duyên nhau thì nên thắm lại, đừng dùng dằng mà khiến hai bên đau khổ.
Luận điểm 5: Niềm mong mỏi về hạnh phúc lứa đôi
Phân tích bài thơ Mời trầu của Hồ Xuân Hương, càng về cuối càng thấy rõ cá tính mạnh mẽ, phóng khoáng, tụ do tự tại của thi sĩ. Bà luôn yêu cái đẹp, khát khao niềm hạnh phúc lứa đôi. Bà cảm thương cho số phận người phụ nữ trong xã hội cũ. Bà dám đứng lên để đi tìm tình yêu của mình. Nhưng bà cũng hiểu, xã hội ấy không phải lúc nào cũng như y muốn. Bởi thế bà nhắc nhớ một ai đó còn đang do dự, còn đang dùng dằng nửa vời rằng:
“Đừng xanh như lá, bạc như vôi”
Màu xanh của lá, màu trắng của vôi vốn là màu đẹp của tự nhiên. Thế nhưng qua con mắt của “bà chúa thơ Nôm” nó trở nên thật thâm thúy. Bạc ở đây là bạc tình bạc nghĩa. Bà ý nói những người có duyên với nhau rồi thì hãy biết trân trọng, hãy thắm thiết chứ đừng nhạt nhòa non nớt như màu xanh của lá, đừng phụ bạc lẫn nhau để rồi mà đau khổ.
Có lẽ những trải nghiệm trong cuộc đời đã khiến bà có cái nhìn đa sầu đa cảm hơn đối với các sự vật sự việc. Cơi trầu với những miếng trầu têm cánh phượng càng trở nên đẹp đẽ, ý nghĩa và quan trọng hơn bao giờ hết trong thơ bà. Nhờ có Hồ Xuân Hương, mà những sự vật vốn chỉ là các món ăn như bánh trôi nước, miếng trầu trở nên có sức sống. Nó không chỉ là hình tượng điển hình cho số phận người phụ nữ mà còn chứa đựng những thông điệp cuộc sống, về tình yêu lứa đôi thật sâu cay.
Luận điểm 6: Nghệ thuật đặc sắc
Phân tích bài thơ Mời trầu của “bà chúa thơ Nôm” không thể không nhắc tới tài nghệ dùng nghệ thuật của tác giả. Đặc biệt là thể thơ thất ngôn tứ tuyệt. Đây là thể thơ có quy luật nghiêm khắc về luật, niêm và vần (theo bằng trắc) và có bố cục rõ ràng. Ta có thể thấy điều này thể hiện rõ trong cách gieo vần của bài Mời trầu.
Vần ở các câu 1, 2, 4 hoặc chỉ các câu 2, 4 hiệp vần với nhau ở chữ cuối. Cụ thể ở đây là “hôi”, “rồi” “vôi”. Bốn câu trong bài Mời trầu được viết đúng theo thứ tự là các câu: khai, thừa, chuyển, hợp.
Thật là một cách hành thơ xuất sắc và độc đáo. Chính cái tài này mà những bài thơ của bà vẫn được đông đảo độc giả đón đọc và yêu thích.
Kết bài chi tiết
Bàn luận về “bà chúa thơ Nôm” Hồ Xuân Hương thì chẳng bao giờ hết chuyện. Bởi xung quanh cuộc đời bà còn vô số những giai thoại hấp dẫn. Giống như chuyện truyền kỳ về những nữ nhi thời phong kiến tuyệt sắc giai nhân nhưng lại có số phẩn long đong, lận đận.
Phân tích bài thơ Mời trầu của Hồ Xuân Hương, các bạn không chỉ càng khâm phục thêm tài năng ứng đối, chơi chữ của bà, mà còn thấm đượm tinh thần vì tình yêu, hạnh phúc tự do của bà. Vốn là phận nữ nhi, lại trải qua bao cuộc bể dâu, nên bà luôn mang trong mình tình cảm yêu thương và cảm thông sâu sắc với phụ nữ trong xã hội phong kiến. Bà tiếc mình không có đủ sức mạnh để lay chuyển thời thế, để nâng tầm vị thế của phái nữ trong cái thế giới coi thường phái yêu ấy. Bả chỉ còn cách dùng con chữ để khẳng định chính mình. Cỗ vũ cho cái đẹp, khuyến khích tình yêu đôi đứa tự nguyện và phê phán những thói hư tật xấu ở đời. Nếu có thời gian và cơ hội, các bạn hãy tìm đọc những bài thơ sắc sảo của bà. Chắc chắn, các bạn sẽ càng thêm yêu mến một tâm hồn “hồng nhan mà bạch mệnh” ấy.
